Makat (Anorektal Bölge) Hastalıkları
Kalın bağırsağın son kısmı olan rektum, anüs (makat) ile sona erer. Bu iki bölgenin (anorektal) selim hastalıkları kabızlık, kanama, ağrı, kaşıntı ve dışkı tutamama üzere hayat kalitesini bozan problemlere yol açar.
Esas selim anorektal hastalıklar şunlardır;
Hemoroidal hastalık (basur)
Anal fissür (makat çatlağı)
Anal apse
Anal fistül
Pruritis ani (makat kaşıntısı)
Rektal prolapsus (bağırsak sarkması)
Anal inkontinans (dışkı tutamama)
Anorektal bölge hastalıklarının en önemli bulguları;
Kanama
Ağrı
Kaşıntı
Değişmiş bağırsak hareketleri
Dışkı kaçması / hijyen sorunları
Akıntı (müküs? püy?)
Tenesmus (dışkılama gereksinimi varmış üzere hissetme)
Prolapsus (sarkma)
Kilo kaybı
Bu bölge hastalıklarında uygulanan tedavi, ileride hastanın dışkı tutma kabiliyetini etkileyebileceği için çok kıymetlidir. Hakikat teşhis konulması hakikat tedavinin birinci kaidesidir. En önemli teşhis yolu fizik muayenedir. Sonrasında, anüs ve rektumun görüntülenmesi ve gerekirse biyopsi alınması sağlayan sigmoidoskopi yapılmalıdır.
Hemoroidal hastalık (basur) nedir?
Hemoroidler,anal kanal içerisinde yer alan damarsal yastıklardır ve her beşerde yer bulunan, olağan anatomik yapılardır. Büyüyüp, makat dışına yanlışsız çıkmaya başladıklarında hastalık belirtileri artar.
Belirtileri nelerdir?
Kaşıntı, makat etrafındaki ciltte
Kanama, parlak kırmızı renkte, çoklukla ağrısız ve dışkılama sonrası
Ağrı, hemoroid yastığının içinde kan pıhtısı oluşursa
Makatta şişlik
Tanısı nasıl konulur?
Muayene ekseriyetle teşhis koymayı sağlar, lakin gerekirse kalın bağırsağın görüntülenmesini sağlayan endoskopi süreçleri (rektosigmoidoskopi yahut kolonoskopi) yapılmalıdır.
Hangi tedaviler uygulanır?
Başlangıç periyodunda konservatif (destek) tedavi tesirlidir.
Konservatif tedavi;
Diyette lif alımının arttırılması (günlük 20-35 gr)
Dışkılamayı kolaylaştıran ilaçlar (laksatifler)
Oturma banyosu
Topikal kremler
Venöz tonusu arttıran ilaçlar
İlaç tedavisine cevapsız hastalara; hastalığın evresi, hastanın makat bölgesi kaslarının işlevi ve geçirilmiş ameliyat kıssası, hastanın yaşı ve cinsiyetine nazaran tedavi planlanır. Skleroterapi, lastik bant ligasyonu, lazer fotokoagülasyon vb. günübirlik, ayaktan süreçler yapılabilir. Bu usullerin, ağrısı ve komplikasyon oranı az fakat tekrarlama oranı cerrahi süreçlere nazaran daha yüksektir.
Öbür tedavi formülleri uygun olmayan yahut başarısız olan hastalara cerrahi sistemlerden (hemoroidektomi, stapler hemoroidopeksi, arter ligasyonu + mukopeksi vb.) biri de uygulanır.
Anal fissür (makat çatlağı) nedir?
Makatın girişinden iç tarafa uzanan yırtık ya da çatlaklara anal fissür denir.
Anüsün etrafını saran ve onu kapalı tutan sfinkter ismi verilen bir kaslar vardır. Anüs, çoklukla sırt ve kuru dışkılama ile yaralandığında komşuluğundaki sfinkter kasları gerilir. Oluşan spazm, rahat dışkılamayı engellediği üzere şiddetli ağrıya da neden olur.
Belirtileri nelerdir?
Ağrı, dışkılama sırasında ve sonrasında birkaç saat sürebilen şiddetli ağrı, yanma
Kanama, tuvalet kağıdına bulaşan, parlak kırmızı renkte, az ölçüde
Islaklık ve kaşıntı
Nasıl teşhis konulur?
Teşhis için fizik muayane kafidir. Fissür güzelleşmesine karşın kanama devam ediyorsa sigmoidoskopi ya da kolonoskopi yapılabilir.
Anal fissür nasıl tedavi edilir?
Tedavide birinci yapılması gereken, var ise kabızlığın engellenmesi ve gaytanın yumuşatılmasını sağlamaktır. Bunun için diyette lif alımı arttırılır ve gerekirse gayta yumuşatıcı ilaçlar verilir.
Ilık suya oturma banyoları ve anüs etrafını saran sfinkter kaslarının gevşemesini sağlayan kremler çatlağın güzelleşmesine yardımcı olur.
Şayet bu tedaviler işe yaramaz ise botulinum toksini (Botox) enjeksiyonu yahut cerrahi tedavi uygulanır.
————————————————————————————————————–
Anal apse nedir?
Makat bölgesi ve etrafında iltihap toplanması sonucu gelişen şişliğe anal apse (perianal, anorektal) ismi verilir.
Makat etrafında şiddetli ağrı ve eşlik eden ateş yahut halsizlik durumunda anal apseden şüphelenilmelidir.
Tanısı nasıl konulur?
Fizik muayenede makat etrafında kızarık ve ağrılı bir şişlik biçiminde saptanır.
Daha derin bir apse ise parmakla makattan (rektal) yapılan muayenede içeride hassas, bir kitle olarak hissedilir. Tanıyı doğrulamak ve apsenin yayılımını pahalandırmak için manyetik rezonans (MR) görüntüleme yahut pelvis ultrasonu üzere görüntüleme çalışmaları kullanılabilir.
Tedavisi nedir?
Anal apselerin ile tedavisi cerrahi olarak boşaltılmasıdır. Tedaviye antibiyotikler de eklenir. Apseye eşlik eden ek bir patoloji (fistül vb.) var ise tıpkı seansta ona da müdahale edilir.
Drene edilmemiş bir anorektal apse, komşu dokulara yayılmaya devam edebilir ve sistemik enfeksiyona gerçek ilerleyebilir.
———————————————————————————————————————
Anorektal (anal) fistül nedir?
Dış deliği anüs kenarında iç deliği bağırsak içerisinde olan ve olağanda bulunmayan bir yol oluşmasıdır. Çoğunlukla, makat iç kısmındaki bezlerin enfekte olması sonucu gelişir. Anorektal fistülü olan hastalar, ekseriyetle boşaltılmayı takiben “iyileşmeyen” anorektal apse ile, anüs kenarı yahut kalça bölgesinde kronik iltihaplı akıntı ve şişlik ile başvurur.
Anorektal fistüller, makat etrafındaki sfinkter kasları ile münasebetlerine nazaran sınıflandırılır (yüzeysel, intersfinkterik, transsfinkterik, suprasfinkterik ve ekstrasfinkterik).
Nasıl teşhis konulur?
Fistüller, kolay yahut kompleks olabilir ve kompleks fistüllerin anatomisi hakkında kapsamlı bilginin edinilmesi gerçek cerrahi tedavi sisteminin seçilmesi için kesinlikle gereklidir.
Manyetik rezonans görüntüleme (MR) ve anüs yoluyla yapılan ultrasonografi (EUS), fistül yolunun anatomisini ve anal sfinkter kaslarının ne kadarının fistülle alakalı olduğunu belirlemek için tercih edilen görüntüleme metotlarıdır.
Tedavisi nedir?
Cerrahi, fistül tedavisinin temelini oluşturur. Lakin yanlışsız tekniğin seçilmesi çok değerlidir. Zira cerrahi tedavinin hedefi fistülü ortadan kaldırırken gaz ve dışkı tutma işlevini korumaktır. Fistülün tipine nazaran uygulanan cerrahi usuller; fistülotomi, gevşek seton uygulanması, fistülektomi + sfinkter tamiratı, LIFT formülü, kaydırma flepleri, modifiye Hanley prosedürü, fibrin yapıştırıcılardır.
Pruritis ani (makat kaşıntısı) nedir?
Sindirim sisteminin son kısmı olan anüsün yahut etrafındaki derinin kaşınmasıdır. Anal kaşıntı, bireyde önemli rahatsızlık oluşturabilir. İnsanlarda, ‘’ bende bağırsak kanseri mi var?’’ telaşı yaratsa da kaşıntı çoklukla öteki bir durumdan kaynaklanır.
Kaşıntının nedeni nedir?
Aşağıdakiler dahil anal kaşıntının birçok mümkün nedeni vardır:
Anüs etrafındaki deriye bulaşan dışkı artıkları (ishal yahut yumuşak dışkılama halinde)
Hemoroidal hastalık
Anüsü tahriş edebilecek belli yiyecek yahut içecekler;
Kahve, çay, bira, kola ve çikolata
Domates, portakal yahut greyfurt üzere turunçgiller
Anüsü etkileyebilecek hastalıklar;
Anal apse, fissür ve fistüller
Kanserler (anal kanal, kolon ve rektum)
Cilt hastalıkları;
Sedef hastalığı
Dermatitler (ciltte tahrişe neden olan ve alerji oluşturan krem, deterjan vb.)
Enfeksiyonlar (bakteri ya da mantar kaynaklı)
Kaşıntıyı azaltmak için neler yapılabilir?
Anüs ve etrafındaki cilt pak ve kuru tutulmalıdır. Bunun için
Dışkılama sonrası yumuşak bir bez yahut tuvalet kağıdı ile anüs etrafı nazikçe, sürtmeden silinmeli
Rastgele bir paklık losyonu kullanılmamalı
Dışkılama sonrası banyo yapılabilir. Akabinde bölge, yumuşak bir havluyla yahut bir saç kurutma makinesi ile kurulanabilir
Anüs etrafındaki cilde kokusuz talk pudrası sürebilir (bölgenin kuru kalmasına yardımcı olur)
Kaşıntıyı arttıran besinlerden kaçınılmalı
Sıkı ve anal bölgeye baskı yapan kıyafetlerden kaçınılmalı
Pamuklu iç çamaşırı kullanılmalı
Hangi testler yapılabilir?
Biyopsi, tedaviye direçli kaşıntılarda, muayenede cilt hastalığı yahut kanser kuşkusu varlığında ciltten doku örneği alınabilir
Kolonoskopi, kameralı bir tüp ile anüsten girilerek bağırsağın incelenmesidir. Bu süreç, kanser ya da altta yatan başka hastalıkların varlığını incelemeyi sağlar.
Nasıl tedavi edilir?
Anal kaşıntıya tıbbi bir durum neden oluyorsa, bu durumun tedavisi kaşıntıyı ekseriyetle giderir.
Dışkı bulaşı nedeniyle oluşan kaşıntıyı azaltmak için beslenmeye lif desteği eklenebilir.
Anal bölgeye sürülen kremler (hidrokortizon, çinko oksit vb.) ile şikayetler azaltılır.
Antihistaminikler (allerji ilaçları, bilhassa şikayetleri akşam artan hastalara)
Lakin birtakım hastalarda, birçok farklı tedavi denenmesine karşın kaşıntı devam edebilir.
Bu durumda, anüs etrafına farklı kremler (capcaicin içeren) kullanılır.
Şikayetlerin devamı halinde cilde ilaç enjeksiyonu (metilen mavisi) uygulanabilir
————————————————————————————-
Rektal prolapsus nedir?
Kalın bağırsağın son kısmı olan rektum ve anal kanalın makattan dışarı sarkmasıdır. Bağırsak tam kat olarak sarkabileceği üzere, sadece mukoza ismi verilen iç kısmı da sarkabilir.
Belirtileri nelerdir?
En sık görülen belirtiler makatta şişlik ve dolgunluk hissi, ıkınma ile makatın dışarı gerçek sarkmayı, kaşıntı yahut mukuslu akıntıdır. Sarkma ilerledikçe dışkılama zorluğu yahut kaçırma, dışkıyı tam boşaltamama ve kanama da gelişebilir.
Nedenleri nelerdir?
Birden fazla olağan (vajinal) doğum yapmak
Uzun müddetli bağırsak meseleleri
Kabızlık, haftada 3 kezden az sayıda, sert ve küçük dışkılama
Dışkılama sırasında ıkınmak zorunda olmak
İshal, günde 3’ten fazla sulu dışkılama
Geçirilmiş pelvis cerrahisi ve zayıf kas yapısı
Nasıl teşhis konulur?
Teşhis ekseriyetle fizik muayene konulur. Fakat tedavi gerekliliğine karar vermek için birtakım tetkikler yapılabilir.
Defekografi yahut MR defekografi, dışkılama sırasında rektum, anüs ve pelvik taban kaslarının durumu ve ahengi görüntülenir. En sık yapılan tetkiktir.
Manometri, rektum içindeki basıncı ölçer. Bağırsak hareketlerini denetim eden kasların hakikat çalışıp çalışmadığını gösterebilir
İdrar torbası, genital organ, ince bağırsak sarkması kuşkusu halinde ona yönelik tetkikler
Nasıl tedavi edilir?
Tedavi, belirtilerin ciddiyetine ve öteki sıhhat problemlerinin olup olmadığına bağlıdır. Fakat kesinlikle dikkat edilmesi gereken kimi teklifler vardır.
Bol lifli beslenme (günde 25-35gr lif tüketilmeli, meyve-sebze, tahıllar ve kuru erik vb.)
Sıvı alımının arttırılması (özellikle su, günde 1,5-2lt)
Laksatifler, dışkılamayı kolaylaştıran ilaçlar
Lavmanlar, makattan uygulanan dışkılama sağlayan sıvılar
Pelvik taban antrenmanları, idrar akışını ve bağırsak hareketlerini denetim eden kasları güçlendirir
Biofeedback, kas aktivitesini ölçen sensörler ismi verilen aygıtları kullanılarak kasların hakikat biçimde kullanıp kullanmadığını söyleyebilir
İdrar torbası, rahim yahut ince bağırsak sarkmasının eşlik etmediği, yalnızca rektumu içeren hastalık halinde yapılacak cerrahi ile semptomların ilerlemesi, sfinkter kas kompleksinin zayıflaması ve bağırsak boğulmasının (inkarserasyon) önüne geçilebilir.
Seçilecek ameliyat çeşidi sarkmanın formuna, hastanın yaşı ve genel durumuna bağlıdır. Karın bölgesinden kapalı ve açık yollarla yahut makat bölgesinden (perineal) cerrahi yapılabilir.
Karından yapılan ameliyatlarda, hastalığın tekrar etme oranları perineal prosedürlere nazaran daha düşüktür.
Yeni pratikte en sık uygulanan ve anterior mesh rektopeksi denilen metotta, dışarıya yanlışsız sarkmış olan rektum olması gerektiği yere çekilerek yama ile sabitlenir. Bu formül açık, laparoskopik yahut robotik formülle uygulanabilir.
Karın tamirini engelleyecek eşlik eden önemli hastalıkları olan hastalar için perineal tamirler uygulanabilir.
———————————————————————————————————————
Anal inkontinans (dışkı-gaz kaçırma) nedir?
Kontinans, olağan formda gaz ve dışkıyı tutabilmeyi tabir eder. Anal inkontinans ise katı yahut sıvı haldeki dışkının yahut gazın istemsiz olarak kaçırılması olarak tanımlanır.
Çalışmalar, toplumun %2-7’sinin bu sorunu yaşadığını gösterse de hastaların bu husus hakkında sıhhat çalışanları ile dahi konuşmaya çekinmesi nedeni ile gerçek sıklığının daha yüksek olduğu düşünülmektedir.
Yalnızca gaz yahut sıvı halindeki dışkıyı kaçırma (minor inkontinans) her iki cinsiyette eşit olarak görülürken, katı dışkıyı kaçırma (major inkontinans) riski bayanlarda 2 kat daha fazladır. Özgüven kaybı, tasa ve toplumsallaşma meselelerine neden olan bu hastalıkta tedavi ile şikayetler azaltılabilir ve birçok vakit tam düzgünleşme elde edilebilir.
Nedenleri nelerdir?
Kontinans, hem alt sindirim sisteminin hem de hudut sisteminin olağan fonksiyonunu gerektirir. Anal sfinkter kasları, sindirim sisteminin sonunu çevreleyen pelvik kaslarla birlikte bağırsak içeriğinin denetimli hareketini sağlar. Analinkontinans, ekseriyetle muhtemel birçok nedenin kombinasyonundan kaynaklanır.
Anal sfinkter hasarı, sıklıkla olağan doğum ve makat bölgesi cerrahisi sonrası oluşur
Nörolojik nedenler; diyabet, Parkinson ve MS hastalığı, hudut yaralanmaları (doğum travmaları, kazalar vb.)
Rektumun gerilebilme özelliğinin radyoterapi yahut inflamatuvar bağırsak hastalıkları vb. nedenlerle azalması
Dışkı taşlaşması, yaşlı ve yatalak hastalarda eşlik eden his kaybı ile birlikte görülür
İshal, sıvı biçiminde dışkı kaçırmaya neden olur
Bilinmeyen nedenler, ekseriyetle orta yaş üzeri bayanlarda görülür
Nasıl teşhis konulur?
Hastalığın hikayesinin dinlenmesi, muayene ve tanısal testler birlikte kıymetlendirilerek teşhis konulur.
Endoskopi (kolonoskopi, sigmoidoskopi, anoskopi), ucunda kamera olan bir tüp ile inkontinansa neden olabiliecek iltihap, tümör vb. durumlar direkt görüntülenir
Anorektal manometre, farklı şartlar altında bağırsağın son kısmının basıncı ve reflekslerinin durumunu kıymetlendirir
Endorektal ultrason ve manyetik rezonans (MR), dışkı tutmayı sağlayan sfinketer kaslarının, bağırsak duvarının ve pelvik kasların anormalliklerini ortaya koyar
Gayta testleri, ishal ise nedeni incelemek için kullanılır
Nasıl tedavi edilir?
Uygulanacak tedavi, altta yatan neden ve hastalığın şiddetine nazaran planlanmalıdır. Üç tip tedavi kullanılır: medikal, biofeedback, cerrahi yollar.
Medikal tedavi; dışkıyı sıkılaştıran, sıklığını azaltan, bağırsak kasılmalarını azaltarak kaçırmayı engelleyen kimi ilaçları ve diyet tekliflerini içerir.
Biofeedback, gaz-dışkı tutmada fonksiyonu olan anal sfinkter ve puborektal kasları güçlendirmenin inançlı ve girişimsel olmayan bir yoludur. Bu formül, sensörler yardımı ile hastanın anal bölge kaslarını tanıyarak, dışkılama yahut tutma sırasında uygun kaslarını kullanabilmesini sağlayan bir eğitimdir. Bu prosedürün tesirleri 6 ay içerisinde azalmaya başlayabilir ve tekrarı gerekebilir.
Anal tıkaçlar, kimi hastaarda inkontinans sıklığını azaltmaya yardımcı olsa da kolay tolere edilemeyebilir.
Sakral hudut stimülasyonu, cilt altına yerleştirilen bir aygıttan uygulanan elektriksel akımın hudut köklerine yerleştirilen elektrodlar yardımı ile iletilmesi ve bu sayede anal sfinkter ve puborektal kasların kasılarak gaz-dışkı tutma işlevine katılabilmesini sağlar. Kasılma işlevine katılacak kasların durumuna nazaran %40-75 muvaffakiyet ile uygulanabilir. Anal sfinkterinde hasar olanlarda, birtakım nörolojik hastalıklarda ve rektum kanseri cerrahisi sonrasında gelişen ‘’aşağı anterior rezeksiyon sendromu’’ nda da tesirli olarak uygulanabilir.
Hacim arttırıcı jel enjeksiyonu, sfinkter kaslarının içine yapılan enjeksiyon ile anüs açıklığının daraltılması ve bu sayede hastanın kaslarını daha yeterli denetim etmesini sağlar.
Cerrahi, bilhassa doğum sırasında dış anal sfinkterde yırtık gelişen bayanlarda ve ameliyat yahut öteki nedenlerle sfinkter yaralanması olan bireylerdeki inkontinansta tesirlidir. Sfinkter hasarı onarılamayacak durumda olan bireylerde, bedenin öbür bölgelerinden, ekseriyetle bacak yahut kalçadan kaslar transfer edilebilir. Cerrahi olarak anal kanalın etrafına yerleştirilerek hasarlı sfinkterlerin hareketini taklit etmesi sağlanır.
Kolostomi, kalın bağırsağın (kolon) cerrahi olarak karın duvarına alınması sürecidir. Dışkı, cilde sıkıca oturan bir torba içinde toplanır. Bu süreç, anüsten dışkı sızıntısını ortadan kaldırır. Genç bireylerde son seçenek olarak uygulanırken, başka cerrahi usulleri kaldıracak fizik kondisyona sahip olmayan, bakıma muhtaç yaşlılarda daha erken tercih nedeni olabilir.
